Nebojša A.Jović-Razvitak,2008.godine

Osoblje koje je opsluzivalo prugu bilo je i iz Srbije,iz Italije,Austrougarske.

Mašinovođe,mladici iz timockih sela obucavani su odmah po stizanju lokomotiva,jos u pocetku gradnje pruge,a obučavali su ih instruktori iz fabrike lokomotiva iz Belgije.
Italijani,Austrougari,radnici koji su svoje iskustvo stekli na gradnji pruge Cirih-Milano,prekoSv.Gotarda,radili su na poslovima montaze pragova i koloseka,izgradnji mostova,tunela,zatim na pneumatskom busenju stena koje je prvi put upotrebljeno u građevinarstvu Srbije upravo na gradnji ove pruge,zatim stolari,masinski šloseri,inzenjeri.

Stanice na pruzi Radujevac-Vlaški Do:

-Radujevac-ranžirna stanica,imala lozionicu i servis za opravku lokomotiva,zatim 2 koloseka,2 slepa koloseka,"tanjirasta" okretnica za okretanje lokomotiva-pokretan rucno uz pomoc čekrka
-Mokranje-međustanica imala 1 kolosek
-Rogljevo-međustanica,imala 1 kolosek
-Brusnik-međustanica imala 2 koloseka,1-glavni i 1-za ukrstanje
-Čokonjar-međustanica imala 1 kolosek
-Vlaški Do.ranzirna stanica-imala 4 koloseka i 1 slepi kolosek,lozionicu i servis za opravku lokomotiva,"tanjirastu"okretnicu.U rudniku Vrska Čuka-Prlita-3 koloseka i 1 slepi kolosek i  na svoznici 2 koloseka i 1 slepi kolosek.

Sve stanice imale su stanice za vodu.
Stanične zgrade zidane pečenom ciglom imale su po tri prostorije i to:
1.kancelariju sa telefonom
2.sobu za stanovanje osoblja
3.magacin-ostava.

1898.godine belgijsko drustvo dobija dozvolu za vrsenje usluga trecim licima i prevoz putnika,tako da su vec pomenutim stanicama dodali  jos i:
-Rajac
-Tamnič
-Tabakovac
-Velika Jasikova
-Trnavac.
Nove stanice nisu imale stanične zgrade vec samo oznaku pored koloseka.

Slika
belgijski voz kod Tabakovca

---

Što se tiče voznog parka,činilo ga je 5 lokomotiva,78 vagona za ugalj,dvoje inspekcijskih kola,dvoje putničkih kola i 4 pokrivena vagona.Lokomotive su bile proizvodnje S.A "Marsiel Covillet" sa fabrickim brojevima od No.883-No.887,ovde su lokomotive vođene pod brojevima od No.1-No.5.

U toku okupacije Bugari su demontirali kolosek belgijske pruge od Vražogrnca do Dunava i sav materjal,kao i tri lokomotive preneli na svoju šumsku prugu na Staroj Planini.

Nemci su u toku okupacije,eksploatisuci rudnik na Vrskoj Čuki,zadržali lokomotive i ugalj transportovali  do Vražogrnca,gde su vrsili utovar u vagone normalnog koloseka.Oni su na belgijsku prugu prikljucili i svoju novu prugu sirine 0.60m,tako da su imali jos jedan pretovar u vagone  koloseka 0.76m.

Belgijsko drustvo je sa Srpskom vladom 1846.godine  zakljucilo ugovor o trasiranju,izradi projekta i predracuna za izgradnju pruge Niš-Prahovo,koja se kroz istoriju srece pod nazivima transbalkanska pruga,jadranska pruga...Međutim prugu je gradilo švajcarsko drustvo graditelja.

Ove dve pruge,belgijska sirine koloseka 0.76m i pruga Niš-Prahovo širine koloseka 1.475mm,funkcionisale su jedna pored druge,sve do okupacije Bugara 1915.god.

Belgijska pruga bila j e povezana "trecom sinom" u normalnom koloseku od Vražogrnca do Zaječara,sa prugom Paraćin-Zaječar koja je bila zavrsena 1912.god.


Na slici
ostaci Tabakovačkog tunela
autor slike Slobodan Ilić


Za vreme Prvog svetskog rata ono što su Bugari odneli,Nemci su obnovili na relaciji rudnik-Vražogrnac i Mokranje-Radujevac,koji su i iskorišćavali rudnik.Povlačeći se Nemci su verovatno i oštetili prugu koji su belgijanci po povratku morali da poprave.
Istekom koncesije 1936.godine koja je tada produžena,produžanje se odnosilo samo na eksploataciju rudnika i na prugu od rudnika do Vražogrnca,jer je iste godine prestala sa radom briketarnica na Dunavu.

1943.godine Belgijanci su po pritiskom Nemaca prodali rudnik koji su i vršili njegovu eksploataciju,oni su sve rudnike povezali žičarom i transportovali isti do Grljana (na pruzi normalnog koloseka Niš-Prahovo) gde je ili vršeno briketiranje ili utovar na državne vagone na normalnom koloseku.

Tako je ukinuta i poslednja etapa belgijske železnice tako je i ugašena.

Belgijska pruga pored toga što je bila prva i jedina pruga u dolini Timoka,prva industrijska pruga u Srbiji,unela je  niz znacajnih novina u zivote i obicaje ljudi koji su ziveli duz pruge.Trgovina je dozivela veliki uspon,jer se lako stizalo do Dunava,a samim tim i u druge krajeve Srbije pa i Evrope.Izvrsila je uticaj i na odevanje ljudi u Timockoj krajini.

Upravo belgijskom prugom dovozen je materljal,oprema kao i vozna sredstva za izgradnju pruge Zajecar-Paraćin,kao i pruge Prahovo-Niš.
Znacaj ove pruge ogleda se i u uvođenju niz tehniočko-tehnoloških dostignuća onog doba-telefon,kompresorsko bušenje,koje je u građevinarstvu Srbije prvi put upotrebljeno upravo na izgradnji belgijske pruge.

Povodom 120.godina belgijske pruge,aktivisti kluba podigli su spomen ploču u Vlaškom Dolu.Ceremoniji otkrivanja kao i izložbi slika sa belgijske pruge,kojih nažalost nema u velikom broju,pored čelnika opštine Zaječar,članova i prijatelja kluba prisustvovala je i ambasadorka Belgije u Srbiji.

Put koji ide trasom nekadašnjeg belgijskog voza˙ 




Slika-mesto gde je nekada bio stanični plato stanice Vlaški Do


Slika-Spomen ploca pred otkrivanje




Slika-Otkrivanje spomen ploce-ambasadorka Belgije u Srbiji i predsednik opštine Zaječar

Autor teksta
Marija Stokic

Tragajući za starim topografskim kartama našao sam, nakon dužeg vremena, Đeneralštabnu kartu Kraljevine Srbije iz 1893. godine na kojoj se jasno vidi već izgrađena Belgijska pruga, pa iste prilažem kao dopunu ovoj jedinstvenoj temi, tj.pruzi na teritoriji Timočke krajine.

Pogledajte sami:





Nadam se da će ova dopuna koristiti svim zaljubljenicima železnice, članovima KLJTP, a i osalim zainteresovanim licima.

Autor teksta
Bojan Šrajer
član uprave kluba